Okul Öncesi Dönemde Akran Zorbalığı: Çeşitli Değişkenler Açısından Analitik Bir Değerlendirme
Peer Bullying in Preschool: An Analytical Evaluation in Terms of Various Variables
Özet Görüntüleme: 0
/ 
PDF İndirme: 0
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.18007809Anahtar Kelimeler:
Okul öncesi dönem, akran zorbalığı, sosyal beceriler, ebeveyn tutumları, davranış problemleriÖzet
Bu araştırma, okul öncesi dönemde görülen akran zorbalığını çeşitli bireysel, ailesel ve çevresel değişkenler açısından kapsamlı biçimde incelemeyi amaçlamaktadır. Erken çocukluk yılları, sosyal etkileşimlerin yoğunlaştığı ve akran ilişkilerinin yapılandığı kritik bir dönemdir. Bu bağlamda, zorbalık davranışlarının bu yaşlarda ortaya çıkması, çocukların sosyal-duygusal gelişimini, benlik algılarını ve ileriki yıllardaki davranış örüntülerini önemli ölçüde etkileyebilmektedir. Çalışmada, ulusal ve uluslararası literatürde yer alan araştırmalar nitel veri analizi ilkelerine dayalı olarak incelenmiş; tematik analiz yöntemiyle zorbalık davranışlarının ortaya çıkış nedenleri, sonuçları ve ilişkili değişkenleri sistematik biçimde değerlendirilmiştir.
Bulgular, akran zorbalığının çok boyutlu bir olgu olduğunu ortaya koymaktadır. Bireysel düzeyde sosyal beceri yetersizlikleri, düşük duygusal düzenleme kapasitesi ve davranış problemleri zorbalık davranışlarına zemin hazırlamaktadır. Aile düzeyinde tutarsız disiplin, olumsuz ebeveyn tutumları ve sınırlı duygusal destek önemli risk faktörleri olarak belirlenmiştir. Okul bağlamında ise sınıf iklimi, öğretmen-çocuk etkileşimi ve okulun sosyal-kültürel yapısı zorbalığın yaygınlığını etkileyen kritik değişkenler arasında yer almaktadır. İncelenen araştırmalarda, koruyucu faktörler arasında pozitif öğretmen tutumları, destekleyici sınıf ortamı, aile katılımı ve sosyal-duygusal öğrenme uygulamalarının belirleyici rol oynadığı görülmüştür. Sonuç olarak, okul öncesi dönemde akran zorbalığını azaltmaya yönelik müdahalelerin hem aileyi, hem öğretmeni hem de okul ortamını kapsayan bütüncül bir yapıda olması gerektiği ortaya çıkmıştır.
Referanslar
Akpınar, A. ve Akpınar, E. (2022). Akran zorbalığı türleri ve okul ortamındaki yansımaları. Eğitim ve Psikoloji Dergisi, 14(1), 55–72
Alikaşifoğlu, M., Erginoz, E., Ercan, O., Kaymak, D. A. ve İlter, O. (2004). Bullying behaviours and psychosocial health: Results from a cross-sectional survey among high school students. Pediatrics International, 46(5), 555–562
Allanson, P., Lester, L. ve Notar, C. (2015). The evolution of bullying research. International Journal of Education and Social Science, 2(12), 1–6
Altuntaş, U. ve Sulak, S. (2022). Öğretmen görüşlerine göre sınıf içi zorbalık davranışları. İlköğretim Online, 21(3), 1025–1044
Arıcak, O. T., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2011). Siber zorbalık ölçeğinin geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1807–1825
Arseneault, L. (2018). Annual research review: The persistent and pervasive impact of being bullied in childhood and adolescence. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(4), 405–421
Aydemir, H., Göçen, A. ve Yıldırım, H. (2021). Öğretmenlerin zorbalık ve merhamet algıları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(1), 74–102
Ayas, T. (2008). Siber zorbalık üzerine bir araştırma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 59–76
Ayas, T. ve Pişkin, M. (2011). Zorbalık düzeyinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 651–668
Barker, E. D., Arseneault, L. ve Brendgen, M. (2008). Peer victimization in schools. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(8), 829–839
Balak, N. (2017). İlkokul öğrencilerinde duygusal zeka ve zorbalık ilişkisi. İlköğretim Online, 16(4), 1975–1988
Bayar, Y. (2018). Ortaokul öğrencilerinde zorbalık davranışları ve nedenleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(1), 52–68
Bekiroğlu, N. ve Ütkür-Güllühan, M. (2022). İlkokul öğrencilerinin zorbalık algıları. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 95–113
Bilgiç, H. ve Yurtal, F. (2009). Zorbalığa karışan ve karışmayan öğrencilerin sınıf iklimi algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(59), 345–370
Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development. Harvard University Press.
Burnukara, P. ve Uçanok, Z. (2012). Akran zorbalığının gerçekleştiği ortamlar ve etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 27(70), 45–62
Butler, D., Kift, S. ve Campbell, M. (2009). Cyber bullying in schools. International Journal of Law and Education, 14, 89–116
Campbell, S. B. (1995). Behavior problems in preschool children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 36(7), 113–149
Carney, A. ve Merrell, K. (2001). Bullying in schools. School Psychology Review, 30(1), 43–57
Cenkseven-Önder, F. ve Sarı, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinde zorbalık ve okul iklimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2499–2526
Chang, F. C., Chiu, C. H., Miao, N. F., Chen, P. H., Lee, C. M., Chiang, J. T. ve Pan, Y. C. (2015). Online risk exposure and cyberbullying. School Psychology International, 36(6), 612–627
Craig, W., Pepler, D. ve Blais, J. (2007). Responding to bullying. School Psychology International, 28(4), 465–477
Crick, N. R. ve Bigbee, M. A. (1998). Relational aggression and victimization. Journal of Abnormal Child Psychology, 26(3), 179–192
Crick, N. R. ve Grotpeter, J. (1995). Relational aggression. Child Development, 66(3), 710–722
Çevlik, M. (2013). Zorbalık davranışlarının sınıf ortamındaki yansımaları. Eğitim Bilimleri Dergisi, 38(1), 34–51
Çınkır, Ş. (2006). Okullarda zorbalık ve önleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2), 119–139
Dake, J., Price, J. H. ve Telljohann, S. K. (2003). The nature and extent of bullying. Journal of School Health, 73(5), 173–180
Demirel, M. (2022). Teknoloji bağımlılığı ve zorbalık ilişkisi. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 6(2), 87–102
Dilekmen, M., Ada, S. ve Alder, S. (2011). Akran zorbalığının uzun dönem etkileri. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 4(1), 45–62
Doğan, S. ve Yağmurlu, B. (2010). Okul öncesi dönemde saldırgan davranışlar. Türk Psikoloji Dergisi, 25(66), 34–45.
Doğan-Çevirgen, A. (2018). İlkokul öğrencilerinde zorbalık davranışları. (Yüksek lisans tezi).
Ekşisu, M. (2014). Akran zorbalığının sonuçları. Eğitim ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 3(2), 55–70
Elliot, M. (1997). Bullying: A practical guide to coping. Longman
Erk, S. (2019). Seyirci rolleri ve zorbalık ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 25–39
Ertemel, A. V. ve Aydın, G. (2018). Çocuklarda teknoloji kullanımı araştırması. Çocuk ve Medya Çalışmaları Dergisi, 3(1), 14–29
Espelage, D. L. ve Swearer, S. (2003). Bullying research in schools. Educational Psychologist, 38(2), 123–137
Farrington, D. (1993). Understanding and preventing bullying. Crime and Justice, 17(1), 381–458
Furniss, C. (2000). Bullying in schools. Routledge
Garcia, L. ve Pham, A. (2015). Bullying typologies. Journal of School Counseling, 13(6), 1–27
Gini, G. (2006). Social cognition and bullying. Aggressive Behavior, 32(6), 528–539
Gökkaya, F. ve Tekinsav-Sütcü, S. (2018). Aleksitimi ve zorbalık ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 21(4), 312–321
Gökler, R. (2007). Okul zorbalığının aileyle ilişkisi. Aile ve Toplum, 3(10), 59–71
Gökler, R. (2009). Arkadaş ilişkileri ve zorbalık. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 2(1), 45–53
Goodstein, R. (2013). Bullying and harassment in schools. Springer
Griffin, R. ve Alan, I. (2004). School bullying. Educational Psychology Review, 16(2), 137–153
Gültan, S. (2019). İlkokul öğrencilerinde zorbalık mekânları. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 95–109
Harris, S. ve Petrie, G. (2002). Bullying: The bullies, the victims, the witnesses. Scarecrow Press
Hinduja, S. ve Patchin, J. (2015). Cyberbullying fact sheet. Cyberbullying Research Center
Hong, J. ve Espelage, D. (2012). A review of bullying in schools. Educational Psychology Review, 24(2), 225–248
Hoşgörür, V. ve Orhan, E. (2017). Okul yöneticilerine göre zorbalık. Abant Eğitim Dergisi, 17(2), 618–640
Hymel, S. ve Swearer, S. (2015). Four decades of bullying research. American Psychologist, 70(4), 293–299
Ingersoll, B. ve Schreibman, L. (2006). Naturalistic behavioral interventions. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36, 295–316
Kale, M. ve Demir, S. (2017). İlkokul öğrencilerinde zorbalığın sınıf düzeyine göre incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 85–102
Kamps, D. et al. (2015). Peer-mediated interventions. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 30(1), 27–36
Karataş, Z. (2011). Zorba-kurban davranışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1379–1395
Kasari, C. et al. (2010). JASPER intervention. Journal of Applied Behavior Analysis, 43(3), 437–452
Keskin, G. (2010). Akran zorbalığı üzerine bir inceleme. Aile ve Toplum Dergisi, 5(19), 43–57
Kestel, G. ve Akbıyık, C. (2016). Siber zorbalığın etkileri. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 6(2), 55–72
Kocuk, E. (2022). Öğretmen görüşlerine göre zorbalık. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 1129–1154
Kowalski, R., Limber, S. ve McCord, A. (2019). Bullying in the digital age. Wiley-Blackwell
Küpeli, A. (2020). Zorbalığın psikososyal nedenleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 16(1), 1–15
Kurt, M. (2019). Sosyal kaygı ve zorbalık ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 10(54), 122–138
Kutlu, M. (2020). Zorbalık farkındalık programı etkileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 45(202), 65–88
Kutlu, M. ve Hamiden-Karaca, S. (2021). Akran zorbalığı eğitim programı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54(1), 115–135
Lereya, S. T., Copeland, W., Costello, E. ve Wolke, D. (2015). Adult mental health after bullying. The Lancet Psychiatry, 2(6), 524–531
McGee, G., Morrier, M. ve Daly, T. (1999). Naturalistic teaching strategies. Journal of Autism and Developmental Disorders, 29(3), 251–261
Metin-Aslan, A. (2013). Okul öncesinde zorbalık davranışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1427–1448
Moffitt, T. (1993). Life-course persistent offenders. Psychological Review, 100(4), 674–701
Olweus, D. (1993). Bullying at school. Blackwell Publishing
Özbek, M. ve Taneri, P. (2022). Akran zorbalığı farkındalık eğitimleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 11(1), 50–67
Özbek, M. ve Taneri, P. (2023). Sosyal kaygı ve zorbalık. Journal of Human Sciences, 20(1), 95–110
Özdemir, M. ve Akar, F. (2011). Siber zorbalık ve sosyal medya. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1), 177–199
Özdemir, S. ve Özyürek, A. (2023). Okul öncesi dönemde zorbalık. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 9(2), 23–38
Özen, R. (2012). Zorbalık rollerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(165), 175–187
Özgöker, F. ve Gürşimşek, I. (2023). Öğretmen görüşlerine göre zorbalığın türleri. Uluslararası Eğitim Yönetimi Dergisi, 5(2), 77–94
Özkan, R. ve Çifçi, C. (2010). İlişkisel saldırganlık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(1), 199–229
Pellegrini, A. ve Bartini, M. (2000). Bullying in elementary school. Journal of Educational Psychology, 92(2), 301–312
Perren, S. ve Alsaker, F. (2006). Social behavior and bullying. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(7), 696–703
Pişkin, M. (2002). Akran zorbalığı türleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1–2), 1–18
Polat, G. (2007). Zorbalık davranışlarının özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 36(176), 43–62
Rigby, K. (1997). Bullying in schools. ACER Press
Rigby, K. (2017). Bullying in schools: Addressing needs. Wiley
Rogers, S. ve Dawson, G. (2010). Early Start Denver Model. Guilford Press
Salmivalli, C. et al. (1996). Bullying participant roles. Journal of Abnormal Child Psychology, 24(4), 457–471
Sarı, S. ve Demirbağ, B. (2019). Aile içi iletişim ve zorbalık. Aile ve Toplum Dergisi, 5(25), 14–35
Seçer, İ. (2014). Medya ve şiddet ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 113–129
Sharp, S. ve Smith, P. (2002). Bullying in schools. Cambridge University Press
Shaw, D., Gilliom, M. ve Giovannelli, J. (2000). Early childhood conduct problems. Development and Psychopathology, 12(2), 335–353
Smith, P. (2001). Social behavior in young children. Child Development Review, 22(1), 115–129
Smith, P. K. (2016). Bullying research in the digital age. Child Development, 87(4), 1050–1056
Smith, P. K. et al. (2004). Bullying in primary schools. British Journal of Educational Psychology, 74(2), 239–254
Spriggs, A. L., Iannotti, R. J., Nansel, T. R. ve Haynie, D. (2007). Peer victimization. Journal of Adolescent Health, 41(3), 283–293
Sullivan, K., Cleary, M. ve Sullivan, G. (2004). Bullying in secondary schools. Corwin Press
Swearer, S. ve Hymel, S. (2015). Bullying and peer victimization. American Psychologist, 70(4), 293–299
Takizawa, R., Maughan, B. ve Arseneault, L. (2014). Adult outcomes of bullying. American Journal of Psychiatry, 171(7), 777–784
Tatlılıoğlu, K. (2016). Öğrencilerin zorbalığı algılama biçimleri. KSÜ Eğitim Dergisi, 2(2), 33–52
Totan, T. (2008). İlişkisel saldırganlık ve sonuçları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15(3), 165–176
TÜİK. (2021b). Hane halkı bilişim teknolojileri kullanımı araştırması.
TÜİK. (2021c). Çocuklarda internet kullanım istatistikleri
Ünaldı, E. (2017). Zorba bireylerin kişilik özellikleri. Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 89–104
Ünver, H. ve Koç, M. (2017). Teknoloji kullanımının riskleri. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 33–47
Uysal, A. ve Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesinde zorbalık. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 423–435
West, D. ve Salmon, G. (2000). Bullying characteristics. British Journal of Psychiatry, 176, 154–159
Wolfberg, P. (2009). Play and imagination in children with autism. Teachers College Press
Yörük, G. (2016). Okul öncesi dönemde zorbalık. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(4), 765–782
Yüksel, S. ve Yılmaz, M. (2016). Çocuklarda teknoloji kullanımı. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(1), 115–130
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Ases Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
